Nevada Deneme Sahası-ABD
Nükleer Silah Denemeleri
1951 ve 1992 yılları arasında Nevada Nükleer Deneme Sahası’nda gerçekleştirilen 1000’den fazla nükleer test muazzam miktarda kontaminasyona, radyoaktif kirliliğin yayılmasına neden oldu, dünya nüfusunu dünyanın dört bir yanına dağılan tehlikeli radyoizotoplara maruz bıraktı.
Tarihçe
Las Vegas’ın 105 kilometre kuzeybatısında yer alan Nevada Deneme Sahası Amerika Birleşik Devletleri’nin en büyük ve en önemli nükleer deneme sahasıydı. 1951’den 1992’ye kadar 3500 kilometrekarelik sahada toplam 1021 nükleer test gerçekleştirildi. Bunlardan 100’ü yer üstünde, 921’i ise yer altındaydı. Bu denemelerin 222.000 petabekerel (petabekerel = katrilyon bekerel) radyoaktif maddeyi atmosfere saldığı tahmin ediliyor.
Foto: © ABD Enerji Bakanlığı
Federal Sivil Savunma İdaresi’nin gizli belgelerine göre testlerin büyük çoğunluğu, nükleer serpintinin Amerikan halkı üzerindeki etkilerini anlamak amacıyla gerçekleştirildi. Amerika’da bilim insanlarının çocukların süt dişlerinde radyoaktif stronsiyum tespit etmesinin ardından gerek çocuk lösemi oranlarının gerekse diğer kanser vakalarının arttığının anlaşılmasıyla nükleer silah denemelerini durdurmak için kamuoyu baskısı da yoğunlaştı. 1963 yılında Başkan Kennedy Nevada sahasında atmosferik testleri sonlandıran Sınırlı Test Yasağı Antlaşması’nı imzaladı. Yeraltı nükleer denemeleri 1992’ye kadar devam etti, lakin kazalar da yaşanmaya devam etti. Örneğin; 18 Aralık 1970’deki yer altı Baneberry testinde, 10 kiloton bombanın saldığı radyoaktif toz duman bulutu, test sahası personeli üzerine saatlerce yağan radyoaktif serpintiye yol açtı. Tahminen 3 petabekereli iyot 131 olan toplamda 247 peta bekerel radyoaktif madde atmosfere salındı. Radyoaktif duman Kaliforniya’nın kuzeydoğusuna, kuzey Nevada’nın kuzeyine, Idaho’nun güneyine ve Oregon’un bazı doğu bölgeleriyle Washington’a radyoaktif serpinti yaymaya devam etti.
Çevreye ve Sağlığa Etkileri
1950’lerde test sahasına yakın bölgede yaşayan insanlar nükleer testleri izlemeleri için teşvik ediliyordu. Downwinder Raporu’na göre çoğu kişi çalar saatlerini sabah erken saatlerdeki bir patlamayı kaçırmamak için ayarlıyordu. Bu insanların maruz kaldıkları radyasyonun dozuna dair veri sağlamak için kendilerine Atom Enerjisi Komisyonu tarafından radyasyon karnesi veriliyordu. Utah Eyaleti’nde yaşayanlar hakim rüzgar yönüne göre, radyoaktif serpintiden en çok etkilenenler oldu. İyot 131 gibi özellikle çocuklarda tiroit kanserine yol açan radyoaktif parçacıklar, insan vücuduna solunum, beslenme yoluyla girdiği için Nevada test alanının bulunduğu Utah’ın bir kasabası olan St. George’taki çocukların hasta olmalarına yol açabilecek 1,2 ile 4,4 sievert arasında bir değerde radyasyona maruz kaldı. Sağlık üzerine yürütülen müteakip bilimsel araştırmalar rüzgar yönünde yaşayan nüfusta lösemi ve tiroit kanseri vakalarının kayda değer oranda arttığını gösterdi. Ulusal Kanser Enstitüsü’nün verilerine göre, Nevada’daki nükleer silah denemeleri boyunca, ABD nüfusu 4.000.000 kişi-sievert dozunda iyot 131’e maruz kalmıştı. Bu rakam Çernobil’deki radyasyon dozunun 500 katıydı. (7.300 PSv). 1999 yılında yayımlanan bir çalışma ise Nevada’da nükleer silah denemelerinden kaynaklanan tiroit kanseri vakalarının tahminen 10,000 ila 75,000 arasında olduğuna işaret etti. 2006’da yayımlanan başka bir rapor ortaya koydu ki gelecekte ABD’de Nevada nükleer silah denemelerinin neticesi olarak, radyasyonla ilişkilendirilebilecek 1.800 lösemi hastalığına bağlı ölüm beklenebilir. Alarm veren bu bulgulara rağmen etkilenen bölgelerde rutin bir tiroit kanseri taraması yapılmamaktadır.
Genel Değerlendirme
Bugüne kadar Nevada Deneme Sahası, toprakta 11.100 petabekerel ve yer altı sularında 4.440 peta bekerel radyoaktif madde tespit edilmiş olarak bugün hala tehlikelidir. ABD, 1996’daki Kapsamlı Test Yasaklama Antlaşması’na (Comprehensive Test Ban Treaty’e ) uyum göstermemiştir. 1990 yılında radyasyona maruz kalmakla ilişkilendirilebilen hastalıklarının tazmini için “Radyasyona Maruziyet” nedeniyle “Zararın Tazmini Yasası” geçerlilik kazanmıştır. Yine de bürokratik engellere ve geniş kapsamlı bilimsel araştırmaların eksikliğine bağlı olarak, Nevada’da da nükleer silah denemelerinin mağdurları tazminat almakta zorluk çekmektedir. Nevada’nın Hibakuşa’ları da nükleer denemelerin mirası olan bir çok hastalıkla baş başa bırakılmıştır.
Kaynak: www.nukleersiz.org
Hibakusha Worldwide Poster Exhibition – .
IPPNW, 2014. www.hibakusha-worldwide.org