Fangataufa ve Moruroa-Fransız Polenezyası (Tahiti)
Nükleer Silah Denemeleri
Fangataufa ve Moruora mercanlarında yaklaşık 200 nükleer deneme yapıldı. Takımada ve çevresi ciddi bir şekilde kirletilerek yerel halk tehlikeli radyasyon seviyelerine maruz bırakıldı.
1970 yılındaki “Licorne Operasyonu” Fransa’nın Mercan Adaları’nda yaptığı dördüncü ve en büyük: 914 Kilotonluk TNT gücünde bir nükleer denemeydi.
Foto: Fransız Silahlı Kuvvetleri
Tarihçe
Uluslararası kamuoyundan gelen eleştirilere rağmen, Fransız Hükumeti, 1966-1996 yılları arasında Fransız Polenezyası’ndaki Moruroa ve Fangataufa’da yaklaşık 44 ayrı atmosferik test ve 154’ü yeraltı patlatması olmak üzere, yaklaşık olarak toplam198 ayrı nükleer deneme gerçekleştirdi. Denemelerin tam sayısı hala gizli tutulmaktadır. Başlangıçta bombalar, lagünler üzerinde kayıklarda patlatıldı fakat, düşük irtifada meydana gelen patlama yüksek seviyede radyoaktif serpinti oluşturduğu için sonraki patlatmalar savaş başlıklarının balonlara bağlanarak havaya yükseltilmesiyle gerçekleştirildi. 1975’ten sonra ise kitlesel uluslararası protestolar nedeniyle, nükleer denemeler mercan adalarının yeraltı derinliklerine taşındı. Nükleer denemelerin yapıldığı 30 yıl boyunca, nükleer deneme sahasından 1000 kilometre yarıçaplı alan içerisinde, yaklaşık 5000 kişi yaşamaktaydı. Radyoaktif atıklardan en ciddi şekilde etkilenen, patlama noktasından 100 kilometre uzaklıktaki Mangareva ve Tureia mercan adalarında yaşayanlar, 1968 yılında yüksek radyasyon seviyeleri nedeniyle tahliye edildi. İzleyen süreçte bu radyoaktif maruziyetlere çeşitli kazalar da eklendi: 1966 yılının Temmuz ayında bir nükleer bombanın Moruroa üzerinde patlamasıyla etrafa çok yüksek miktarda plütonyum 239 yayıldı. 1979 yılının Temmuz ayında ise 120 kilotonluk bir nükleer patlama Moruroa’da yüksek miktarlarda radyoaktivitenin okyanusa karışmasına ve mercan adalarında ciddi tahribat yaratan tsunaminin oluşmasına yol açtı. 1981 yılının baharında Moruroa’da oluşan hortumlar 1966 yılında ada yüzeyine dağılmış olan plütonyum da dahil tüm radyoaktiviteyi denize süpürdü.
Çevreye ve Sağlığa Etkileri
Moruroa ve Fangataufa da çevredeki diğer adalar gibi radyoaktif serpintiden ciddi şekilde etkilendi. Mangareva Adası’nda Fransız ordusunun bilim insanları, topladıkları balık, deniz, hava ve toprak numunelerinde çok yüksek düzeyde radyoaktivite olduğunu tespit etti. Adada yetişen ve besin olarak tüketilen yeşil yapraklı bitkilerin kilogramında, 650.000 bekerelin üzerinde radyoaktivite tespit edildi. Radyoizotopların yaygın görülmesine bağlı olarak bir yetişkinin 1 kilogram salata yiyerek alabileceği 40-70 milisievert radyasyon bir insanın günlük besininden alabileceği radyasyonun 100 veya 200 katıydı. (yaklaşık 0,3 milisievert). Aynı miktarda salatanın yenmesiyle maruz kalınan radyasyon, çocuklar için iki kat daha fazlaydı. 1966 ile 1975 arasında Yeni Zelanda, Fiji, Samoa, Tonga,Tahiti, Peru ve Meksika’ya kadar pek çok izleme merkezinde yüksek radyoaktivite olduğu tespit edildi.1966 yılının Eylül ayında Moruroa’da, 120 kilotonluk bomba patlatıldıktan sonra, radyoaktif serpinti Samoa adasını kapladı, bu durum1850 faktör radyoaktiviteyi kilometrekarede 0,2 gigabekerelden, 370 gigabekerele yükseltti. Radyoaktif serpinti Tahiti’ye de 1974 yılında ulaştı fakat, askeri yasaklar nedeniyle serpintinin sağlık üzerine etkilerine dair çok az bilgi toplanıp yayımlanabildi. Son yıllarda sadece dört ayrı çok küçük ölçekli bilimsel incelemeye izin verilmiş olup, bu araştırmalar alınan su örneklerinde yüksek seviyelerde tirityum, iyot131 ve sezyum134 bulunduğunu, planktonlarda da deniz besin zincirinde radyonuklidlerin zenginleştiğinin kanıtı sayılacak kadar fazla radyoaktivitenin olduğunu ortaya koydu. Uranyum veya plütonyum gibi ağır izotoplar patlama alanlarının çok yakınında bulunurken, tirityum, sezyum137 ve stronsiyum90 gibi hafif radyonüklidler akıntılar ile açık denizlere taşındı. Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (IAEA) tarafından yapılan bir çalışma her iki lagünün çökeltilerinde yaklaşık toplam 30.000 gigabekerel aktiviteli plütonyumun veya bu çok zehirli ağır metalin, yaklaşık 15 kilogram denginin bulunduğunu ortaya çıkardı. Birkaç milligram plütonyum insanlar için ölümcüldür, sadece bir mikrogramı böbrek tahribatına neden olduğu gibi akciğer ve/veya karaciğer kanserine de yol açabilir. Radyonüklid konsantrasyonlarında gözlemlenen bir düşüş, radyoaktivitenin okyanus tabanındaki yarıklardan dağıldığı anlamına gelebilir. Yaklaşık 20 gigabekerel plütonyum (yaklaşık 10gram), her sene denize karışmaktadır. Mercan adalarındaki askeri aktivitelerin yan etkilerinden biri de kitlesel balık ölümlerindeki artıştır.
Genel Değerlendirme
Moruroa ve Fangataufa Adaları’ndaki nükleer denemeler, 1996’da Uluslararası protestolar neticesinde durduruldu, fakat mercan adaları hala askeri bölge olarak tutulmaktadır. Nükleer denemelerin üstünden geçen 30 yıl sonra bugün de radyoaktif stronsiyum 90 ve sezyum137’nin yarısı ve plütonyumun tamamı hala takımadaların havasına, suyuna ve toprağına yayılmış durumdadır. Mercan adalarında yeraltı testleri neticesinde, toprağın içine karışan radyaoaktivitenin sualtı yarıklarının içine girmesiyle daha fazla radyasyonun açığa çıkabileceği gibi endişeler bulunmaktadır.
1998’de Fransız Savunma Bakanı, Tureia, Reao, Pukarua, Mangareva ve Tahiti adalarının sakinlerinin, nükleer testler sonrasında oluşan nükleer serpintiden etkilendiğini kabul etti. Fransız işçiler tazminatlarını almışken radyoaktif kontaminasyondan etkilenen ada yerlisi olan işçiler veya onların dul eşleri tazminat almak için hala dava açmaktadır. Mamafih 200 dosya mahkemelerde hala beklemektedir. Bu konudaki anlamlı bilimsel araştırmalar hala sayıca çok azdır. Sadece Moruroa ve Fangataufa’nın atmosferinde, okyanusunda ve topraklarında her tür veriye ulaşma imkanına sahip olunarak yapılacak tamamen bağımsız bir çalışmanın, nükleer denemelerin, çevre ve insanların sağlığı üzerindeki gerçek sonuçlarını göstermesi umulabilir. Burada zarar gören insanlar da Hibakuşa’dır, onlar da atom bombasının etkilerine maruz kalmış olarak hayatlarına devam etmektedir.
Kaynak: www.nukleersiz.org
Hibakusha Worldwide Poster Exhibition – < Fangataufa ve Moruora >.
IPPNW, 2014. www.hibakusha-worldwide.org